Το παλιό λιοτρίβι «ζωντανεύει» χάρη στην αγάπη και το μεράκι του κύριου Χέλμη
Η δεκάδα των καλύτερων μουσείων για το 2017, σύμφωνα με το TripAdvisor και το αντίστοιχο link από κάτω. «Το δικό σας Mουσείο Ελιάς μέσα στα δέκα καλύτερα μουσεία! Έχεις… θέμα!», γράφει το μήνυμα που μόλις έχω λάβει στο κινητό μου, από συνάδελφο και καλή μου φίλη, η οποία σπεύδει να με ενημερώσει. Διαβάζοντας την είδηση, συνειδητοποιώ πως έχει απόλυτο δίκιο.
Μάλιστα, η πεποίθηση μου ότι έχω μπροστά μου μία άκρως ενδιαφέρουσα είδηση για το νησί ενισχύεται έπειτα από την έρευνά μου, διαπιστώνοντας ότι πρόκειται για τη δεύτερη φορά που το Μουσείο Ελιάς στον Πιτροφό λαμβάνει αυτήν την τιμητική διάκριση. Όπως και πέρυσι, έτσι και φέτος βρίσκεται μεταξύ των δέκα καλύτερων μουσείων της Ελλάδας, σύμφωνα πάντα με τις προτιμήσεις των χρηστών της διάσημης ταξιδιωτικής πλατφόρμας.
Κοιτάζω στις πληροφορίες και το ωράριο λειτουργίας του Μουσείου αναφέρει πως παραμένει ανοιχτό μεταξύ 10:00 π.μ. και 14:30 μ.μ. Η ώρα είναι 14:45 και παρά το γεγονός ότι το Μουσείο θεωρητικά είχε κλείσει, δε διστάζω να καλέσω στο κινητό τηλέφωνο επικοινωνίας που βρίσκω λίγο πιο κάτω. Μια ζεστή και ευγενική φωνή μου απαντά και μετά τις απαραίτητες συστάσεις, το ραντεβού «κλείνεται». Δευτέρα το απόγευμα θα γίνει η ξενάγηση!
Ο ευγενικός κύριος που επί 16 συναπτά έτη αναλαμβάνει την ξενάγηση στο Μουσείο Ελιάς, είναι ο κύριος Δημήτρης Χέλμης, πολιτικός μηχανικός. Ανδριώτης στην καταγωγή. Ωστόσο, χωρίς να έχει κληρονομήσει κάτι δικό του στο νησί, παίρνει την απόφαση το 1997 να αγοράσει το οικόπεδο που βρίσκεται το παλιό ελαιοτριβείο, τελείως εγκαταλειμμένο και σε κακή κατάσταση τότε. Άλλωστε, επί 9 χρόνια είχε πωλητήριο και κανείς δεν είχε ενδιαφερθεί να το αγοράσει.
Έναν χρόνο μετά ξεκινά τις εργασίες ανακατασκευής του και το 2000 το κτίριο έχει πάρει τη μορφή μιας μικρής προβιομηχανικής ζωοκίνητης μονάδας παραγωγής ελαιόλαδου. Στην εσωτερική του λιθοδομή έχουν διασωθεί όλα τα αρχικά δομικά στοιχεία, που ήταν τυπικά της αγροτικής αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων. 400 χρόνια ζωής αριθμεί το σημερινό Μουσείο Ελιάς στον Πιτροφό. 400 χρόνια στέκονται όρθιοι και οι δύο κεντρικοί κορμοί που βρίσκονται σε δύο από τους χώρους του Μουσείου και στηρίζουν το οίκημα. Όπως μας περιγράφει ο κ. Χέλμης, στην αποκατάσταση του χώρου, έλαβε υπόψη του την αρχιτεκτονική των ανδριώτικων σπιτιών.
Εξάλλου, το ελαιοτριβείο παρουσιάζει και μια ιδιαιτερότητα, καθώς σε αντίθεση με τα περισσότερα ελαιοτριβεία της Άνδρου που η διαδικασία περιοριζόταν σε ένα μικρό χώρο, το συγκεκριμένο ελαιοτριβείο ήταν χωρισμένο σε διαφορετικά δωμάτια για τα διαφορετικά στάδια της διαδικασίας. Ποδοκίνητο, χειροκίνητο και ζωοκίνητο, το λιοτρίβι εξελισσόταν στην πορεία της ιστορίας, καθώς οι μέθοδοι και οι εξοπλισμοί που χρησιμοποιήθηκαν, παρουσίασαν μικρές βελτιώσεις και παραλλαγές, ωστόσο ουσιαστικά διατήρησαν τον οικοτεχνικό-προβιομηχανικό τους χαρακτήρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960.
Επιστρέφοντας στην ξενάγηση, με την είσοδό μου στον χώρο του Μουσείου, ο κ. Χέλμης μού ζητά λίγο χρόνο για να φέρει το απαραίτητο κέρασμα, που δεν μπορούσε να μην περιλαμβάνει ελιές, μαζί με ένα ρόφημα λουίζας, καθώς και χειροποίητα κουλουράκια, φτιαγμένα από τη σύζυγό του. Όλα υπέροχα και νόστιμα! Στη συνέχεια, βάζει σε λειτουργία ένα cd και ο χώρος πλημμυρίζει με τους πραγματικούς ήχους, που κατέγραψε ο ίδιος την ημέρα της επαναλειτουργίας του ελαιοτριβείου, τον Δεκέμβριο του 2000. Όπως μπορεί να δει κανείς και στο βίντεο, η προβολή του οποίου γίνεται στο τελευταίο μέρος της ξενάγησης, το λιοτρίβι πήρε και πάλι ζωή για μία ημέρα, όταν πραγματοποιήθηκε η ζωοκίνητη παραγωγή ελαιολάδου με τη συνδρομή των ανθρώπων που δούλευαν εκεί πριν από 40 χρόνια. Ημέρα χαράς και συγκίνησης για τους κατοίκους του Πιτροφού!
Λέξεις όπως «βόλι», «χαμούρα», «βούρδουλας» και «τσαντίλα» μπορεί να ξενίσουν αρχικά τον επισκέπτη, δημιουργώντας απορίες και ενίοτε το γέλιο, ωστόσο χάρη στην άκρως επεξηγηματική, γλαφυρή και συνάμα διασκεδαστική ξενάγηση του κ. Χέλμη, θα μπορέσουν να μάθουν και να κατανοήσουν επί της ουσίας πώς χρησίμευε κάθε ένα από αυτά στη διαδικασία παραγωγής λαδιού. Ο εξαιρετικός ξεναγός μου φροντίζει να με ενημερώσει για τα τέσσερα στάδια της διαδικασίας της λιοτρίβησης: τη συγκομιδή του καρπού από τα ελαιόδεντρα, τη σύνθλιψή του στο αλώνι, τη συμπίεση του ελαιοπολτού για την εξαγωγή του υγρού λαδιού και τον διαχωρισμού του λαδιού από το νερό.
που αγοράζει. Τι είναι «παρθένο», τι «έξτρα παρθένο» και τι «εξευγενισμένο» ή «ραφιναρισμένο» ελαιόλαδο; Για παράδειγμα, η χαμηλή οξύτητα είναι δείγμα καλής ποιότητας του λαδιού, όμως το χρώμα του δεν παίζει κανένα ρόλο και έχει απλώς να κάνει με την ποικιλία της ελιάς!
Η ελιά, ένα ευλογημένο δέντρο ο καρπός του οποίου έχει τεράστια διατροφική αξία σύμφωνα με τις αρχές της Μεσογειακής διατροφής έχει παράλληλα ιστορική αξία για την Ελλάδα του πολιτισμού και της παράδοσης. Μια ξεχωριστή πληροφορία, που δε γνωρίζουν οι περισσότεροι, είναι ότι στην Άνδρο, «ελιά» ονομάζεται μόνο ο ελαιοκαρπός, ενώ το ελαιόδεντρο «λάϊνο». Η ονομασία αυτή προέρχεται από τη λέξη «ελάϊνο», που ο Όμηρος αποδίδει στο ξύλο της ελιάς. Το πανάρχαιο αυτό όνομα, από όλο τον ελληνικό χώρο, διασώζεται μόνο στην Άνδρο!
Στον ελληνικό χώρο, τόσο στον ηπειρωτικό όσο και στο νησιωτικό, ο πολιτισμός στη διάρκεια των αιώνων έχει εμποτιστεί με το πολύτιμο προϊόν της ελιάς. Μάλιστα, όπως αναφέρεται και στις ειδικές ενημερωτικές πλάκες, που είναι τοποθετημένες στους τοίχους του Μουσείου Ελιάς, το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε στην καθημερινότητα των ανθρώπων για πρακτικούς λόγους, όπως στη διατροφή, τον φωτισμό, την τεχνολογία, την υγιεινή και το εμπόριο, αλλά αποτέλεσε, συγχρόνως, σύμβολο του πνευματικού κόσμου (μυθολογία, λατρεία, δοξασίες). Όλοι γνωρίζουν ότι στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας, στεφάνωναν τον νικητή με τον «κότινο», δηλαδή με ένα στεφάνι από κλαδί αγριελιάς.
Η αξία της ελιάς, του δέντρου και του καρπού της, είναι αδιαμφισβήτητη. Ο σπουδαίος ποιητής μας, Οδυσσέας Ελύτης αναφέρει την ελιά ως ένα από τα μοναδικά στοιχεία-σύμβολα της Ελλάδας, που αποτελούν την τέφρα της αναγέννησης της χώρας μας. «Αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις». Η ελιά, το αμπέλι και το καράβι είναι έννοιες υπαρκτές από την γέννησή της, επομένως αν παύσουν να υπάρχουν, δε θα υπάρχει και… Ελλάδα.
Οι 90 ποικιλίες που υφίστανται αυτήν τη στιγμή στη χώρα μας αποτελούν πολύτιμη κληρονομιά για τους νεότερους, αναδεικνύοντας την ιστορία και την παράδοση μιας χώρας που «προώρισθαι να ζήσει και… θα ζήσει»!
Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Δημήτρη Χέλμη για την εξαιρετική ξενάγηση και για την παράδοση χρήσιμου υλικού για τη συγγραφή του θέματος.
Πληροφορίες για το Μουσείο Ελιάς: http://www.musioelias.gr/el/node/26
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας...